Filozoficznie o strachu...

Z FILOZOFIĄ STRACH NIE JEST TAKI STRASZNY...

JAK ROZMAWIAĆ Z DZIEĆMI I MŁODZIEŻĄ O STRACHU, LĘKU, PANICE?

"Obudzi nas tylko filozofia, tylko ona strząśnie z nas twardy sen. Jej więc poświęcić się całkowicie. Tyś godzien jej, a ona ciebie. Padnijcie sobie nawzajem w ramiona" Seneka

Ostatnio miałam przyjemność uczestniczyć w niezwykłych warsztatach, które poprowadził Jarosław Marek Spychała, twórca metody LEGO LOGOS, filozof, autor książki Jaskinia. Droga rebeliantów. To niezwykła osobowość pełna charyzmy. Dzięki niemu wiem, że patrzę na edukację we właściwym kierunku - w kierunku samorozwoju i samoświadomości ucznia oraz nauczyciela. 

W artykule "Spychacza" pt. Filozofia szkoły - refleksje nad rolą filozofii w edukacji podnoszącej jakość życia społecznego znajdziemy mnóstwo przekonań na temat ważności filozofii w edukacji. To właśnie ona pozwala zobaczyć naszym uczniom świat wartości ponadczasowych, które określają ucznia nie jako obywatela, ale jako człowieka. Filozofia na pewno przyczyni się do jakości życia społecznego, do większej refleksji na temat rzeczywistości. To ona pobudza do działań prowadzących do spójności w nauczaniu, do rozumnego kształcenia nauczycieli oraz uczniów.

Metodę Jarosława Marka Spychacza postanowiłam wykorzystać w scenariuszu lekcji wychowawczej. Emocje są tematem uniwersalnym, a uczniowie mają problem z ich wyrażaniem, a nawet opisywaniem, bo przecież łatwiej wysłać emotkę niż opisać, co się czuje. 

Na realizację zajęć potrzeba dwóch jednostek lekcyjnych.

W swoim pomyślę wykorzystuję również informacje z najnowszej książki Jarka! Musicie ją mieć, jest cudowna!

1. Na tablicy zapisujemy słowo: STRACH. LĘK. FOBIA. PANIKA. Uczniowie wybierają jedną kartę DIXIT, która według nich najlepiej odzwierciedla ich rozumienie jednego z zapisanych pojęć. Skupiamy się na strachu. Na fotografii przykładowo wybrane karty. Chętne osoby przedstawiają swoją koncepcję, interpretują metaforę obrazkową.

2. Włączamy film Jak pokonać każdy strach? dostępny na YT:

3. Na podstawie filmu określamy wspólnie źródła strachu, lęku. Odpowiadamy na pytanie: Dlaczego się boimy? 

4. Następnie wyświetlamy 2 fotografie. Nauczyciel prosi uczniów o interpretację. 

Podpowiedzi: pierwsza fotografia kojarzy się ze związkiem frazeologicznym "chować głowę w piasek", uciekamy przed sytuacją, która wywołuje w nas strach. 

Drugie zdjęcie pokazuje dziwny, odstraszający cień na liściu. Wyobraźnia może tu spłatać figle, a okazać się może, że tym cieniem jest po prostu liść obgryziony przez gąsienicę. Nie taki diabeł straszny, jak go malują. 

Wnioski: nie wszystko wydaje się nam takie, jakie jest. Powinniśmy rozważnie i uważnie podchodzić do strachu, emocji.

5. Praca w grupach. Uczniowie szukają swojego"dlaczego" - racji, rad, aby strach nas nie hamował. Robią bilans zysków i strat - Co tracimy, bojąc się, a co zyskujemy? 

6. Następnie wyświetlamy zdjęcie z książki Jarosława Spychały -  Herakles na rozstajnych drogach, autor: Grzegorz Marzewski:

7. Opowiadamy uczniom zaistniałą sytuację: Herakles napotyka na swojej drodze do szczęścia dwie kobiety. Jedna i druga obiecuje mu wszystko. Bohater jednak nie widzi rzeczywistego końca tych obietnic. Musi wybrać tylko po zachowaniu, wyglądzie i słowach kobiet. 

Uczniowie opisują wygląd kobiet, zwracają uwagę na cienie za postaciami, próbują je zinterpretować.

Wniosek: Wszyscy patrzymy, ale tylko nieliczni mają zdolność patrzenia na sytuację jak filozof.

8. Następnie wyświetlamy kolejny rysunek z ww.książki Bramy, autor Grzegorz Marzewski:

9. Uczniowie opisują co widzą. Po czym czytamy im fragment Ewangelii Mateusza:

Wchodzicie przez ciasną bramę! Bo szeroka jest brama i przestronna ta droga, która prowadzi do zguby, a wielu jest takich, którzy przez nią wchodzą. Jakże ciasna jest brama i wąska droga, która prowadzi do życia, a mało jest takich którzy ją znajdą.

Interpretujemy słowa Ewangelii w kontekście rysunku, np.:

Często reagujemy tak jak tłum, wpadamy w panikę, szukamy schronienia, idziemy z falą, która wyznacza nam tłum. Masa nami miota, kieruje nie zawsze tam, gdzie byśmy chcieli pójść. Trzeba umieć zatrzymać się, pomyśleć nad swoją sytuacją. Człowiek potrzebuje masy, lubi czuć się, że jest w grupie. Czasami trzeba zastanowić się nad kierunkiem podążania masy. Jak wyrwać się z tłumu? - dyskusja.

10. Następnie włączamy uczniom pierwsze 5 minut filmu "300" z 2006 roku, link tutaj: https://zaq2.pl/video/fiq

W tym fragmencie młody spartanin wyrusza na inicjację do lasu. Jest samotny, musi sam odnaleźć w sobie odwagę, aby przejść próbę. W ciemnym lesie spotyka wilka, większego od niego. Młodemu człowiekowi uda się wyjść z lasu, jeśli pokona swój strach. 

Analizujemy scenę - zachowania młodzieńca, zatrzymujemy na końcowej scenie - 5.00 minuta - cień wilka. Chłopiec w ten ogromny cień wilka nie wierzy, udaje mu się pokonać strach. Wyciągamy wnioski.

11. Następnie włączamy film Czego nauczy cię... YODA?:

12. Analizujemy wspólnie sceny z filmu Gwiezdne wojny. 

Czego możemy nauczyć się od mistrza YODY? - dyskusja.

13. Na koniec dzielimy klasę na grupy. Każdy zespół z klocków LEGO buduje swoją wizję strachu. Na wykonanie zadania mają 15 minut. Potem każda grupa, w odpowiedniej kolejności, prezentuje swoją pracę na forum. Autorzy nie odzywają się, podczas gdy pozostałe grupy analizują budowlę. Dopiero po wszystkich sugestiach lider grupy przedstawia widzenie strachu przez jego zespół.

Dyskusja wokół strachu nabierze tempa, uczniowie zaczną się otwierać, mówić o swoich emocjach. Klocki ułatwią im to, w dodatku takiej budowli nie można skrytykować, jak na przykład wykonanie rysunku, którego efekt zależny jest od talentów artystycznych grupy. 

Trzeba strachowi spojrzeć w oczy; należy mówić o swoich emocjach, aby ich się nie bać. 

Zajęcia na pewno okażą się terapią dla wielu uczniów.

Serdecznie pozdrawiam Jarosława Marka Spychałę. Dziękuję mu za inspirację i siłę.

Anna Konarzewska