Czym jest krytyczne myślenie?

WOKÓŁ KRYTYCZNEGO MYŚLENIA...

Zainspirowana warsztatami o krytycznym myśleniu z Arturem Negri, które odbyły się podczas 2. Pomorskiego Hackatonu Edukacyjnego w Gdańsku, stworzyłam cykl lekcji wychowawczych dla uczniów z tej tematyki.

Zapraszam.

1. Na początku lekcji zadajemy uczniom pytanie, które ma otworzyć dyskusję: Skąd wiem, że to, co wiem, jest prawdą?

Padną tu różne odpowiedzi: bo wiem, bo mama tak mówiła, bo w szkole nauczyciel tak powiedział, bo widziałem w tv, bo jestem o tym przekonany, bo wszyscy tak mówią, bo tak jest,  bo w encyklopedii tak jest, itp.

2. Wyświetlamy kilka zdjęć, które zmuszą uczniów do analizy poprzedniego pytania.

Zadajemy pytanie do fotografii (źródło: www.genialne.pl) - Dziewczynka jest pod wodą czy na brzegu? Uczniowie dowodzą swoich racji.

Kto ma rację na przedstawionym obrazku (źródło: www.toc.edu.pl)? Jak rozumieć słowa Marka Aureliusza?

3. Wyświetlamy reklamę Old Spice (źródło: YT) i dyskutujemy o tym, co wprowadziło w błąd widza? Jakie wnioski z powyższych sytuacji możemy wyciągnąć odnośnie postrzegania świata?

4. Zapisujemy na tablicy dwie sentencje:

Myślę, więc jestem - Kartezjusz

Mylę się, więc jestem - św. Augustyn

Zadajemy pytanie uczniom: Jak można zinterpretować te myśli? Czym się różnią, a w czym są podobne? Jaka uczą postrzegać świat?

5. Wyświetlamy film pt. "Think Outside The Box" (źródło: YT):

6. Po projekcji zadajemy pytania: Jak zachowują się ludzie podczas awarii schodów? Co powinni zrobić? Dlaczego tak nie zrobili? Co jest powodem takiego zachowania?

7. Następnie wyświetlamy rysunek z książki "Jaskinia. Droga do rebeliantów" Jarosława Marka Spychały, str. 133. Autorem grafiki jest Piotr Przemysław Kamiński. Wspólnie interpretujemy obraz. 

Rysunek ukazuje bezrefleksyjnego człowieka, którego pochłania język innych i wciąga do gardła.

8. Prowadzimy dyskusję: Co nas ogranicza w myśleniu? W jakie pułapki wpadamy?

9. Następnie czytamy przypowieść o Talesie i gwiazdach (źródło: "Jaskinia.Droga do rebeliantów"), wspólnie interpretujemy jej wartość:

"Opowiadają także, że kiedy prowadzony przez starą służącą wyszedł z domu, aby obserwować gwiazdy, wpadł do dołu i uskarżał się na to, staruszka odparła: - Ty Talesie, nie mogąc dostrzec tego, co jest pod nogami, chciałbyś poznać to, co jest na niebie?!"

10. Włączamy fragment filmu "Stowarzyszenie Umarłych Poetów":

https://www.youtube.com/watch?time_continue=3&v=Q4rg1G7kavw

11. Prowadzimy rozmowę: Co chciał udowodnić Keating swoim uczniom? Co według nauczyciela jest ważne w życiu? Co daje spojrzenie na problem z innej perspektywy? Dlaczego warto patrzeć na świat z różnych punktów widzenia?

12. Wyświetlamy fotografie i rozmawiamy o perspektywie i jej znaczeniu:

źródło: For You Body Kościerzyna

13. Pokazujemy zdjęcie ślimaka i pytamy się uczniów, co ma wspólnego to zwierzę, jego sposób poruszania się z krytycznym myśleniem?

żródło: wikipedia.pl

inspiracja: Artur Negri

14. Projekcja filmu produkcji TED pt. "5 wskazówek na ulepszenie krytycznego myślenia":

https://www.ted.com/talks/samantha_agoos_5_tips_to_improve_your_critical_thinking?language=pl&fbclid=IwAR0mRjzN7GPMTwp4GliL52GNuTLN_CDwaj72IPORY73H_ObrAyvioUJV898#t-108224

15. Ćwiczenie. Co to jest fakt? Co to jest opinia?

Uczniowie wybierają spośród poniższych propozycji to, co zakwalifikowaliby na fakt, a co na opinię:

a) Woda gotuje się w 100 stopniach.

b) Według sondaży 40% Polaków zgadza się z decyzją Prezydenta.

c) Uniwersytet Warszawski to jeden z najlepszych uniwersytetów w Polsce.

d) Uprzedzenia są złe.

e) Ziemia obraca się wokół Słońca.

f) Człowiek jest odpowiedzialny za zmiany klimatyczne.

Muszą zaznaczyć podczas odpowiedzi, czym kierują się przy swoich stwierdzeniach. 

16. Następnie rozmawiamy o fake newsach i emocjach, które uruchamiają się podczas czytania pewnych nagłówków w mediach:

a) Zmarła Tina Turner.

b) Szwecja: seria brutalnych morderstw.

c) Psy pomogą w zwalczaniu malarii?

d) Szokujące nagranie z Gniezna! Zobacz koniecznie!

17. Rozmawiamy o tym, jak zapobiec powyższym sytuacjom. Jakie pytania powinniśmy sobie zadać, aby ostudzić emocje?

Przykładowe odpowiedzi: Dlaczego ten problem jest dla mnie ważny? Jakie emocje we mnie wzbudza dany problem? Jakich informacji potrzebuję, aby rozwiązać ten problem? Skąd wiadomo, że ten problem jest rzeczywisty? Czy można spojrzeć na ten problem z innej perspektywy? Czy zaproponowane rozwiązanie jest jedynym słusznym? Jakie mogą być konsekwencje?

 (źródło: Myślenie krytyczne w praktyce, red. Adam J. Wichura).

18. Na tablicy zapisujemy dwie alternatywy: 

MYŚLENIE KRYTYCZNE

MYŚLENIE NIEKRYTYCZNE

Uczniowie na pociętych paskach otrzymują cechy myślenia krytycznego oraz niekrytycznego. Muszą poprawnie zakwalifikować je do zapisanych na tablicy wyrażeń.

Myślenie niekrytyczne: 

Nie rozważasz alternatyw, nie zastanawiasz się nad konsekwencjami, kierujesz się zasadami narzuconymi przez innych, nie potrafisz uzasadnić swoich wyborów, masz problemy z odróżnianiem emocji od myśli, nie wiesz dlaczego tak się zachowałeś, dokonujesz wyborów bez sprawdzania informacji, zgadzasz się z innymi tylko dlatego, że są dla ciebie autorytetami.

Myślenie krytyczne:

Przetwarzasz informacje, sprawdzasz fakty, potrafisz uzasadnić swoje zdanie, potrafisz odróżnić fakty od opinii, porównujesz różne poglądy, zastanawiasz się nad konsekwencjami, rozważasz różne sposoby działania, kwestionujesz własne założenia, pomysły, potrafisz analizować, tworzyć hipotezy, zadajesz pytania, szukasz dowodów.

Żródło: www.magdalipiec.pl

19. Wyświetlamy film produkcji TED z Kathryn Schulz o uczeniu się na błędach i ich roli w krytycznym myśleniu:

https://www.ted.com/talks/kathryn_schulz_on_being_wrong?language=pl#t-5426

20. Dyskutujemy po projekcji o tym, czy autorka wystąpienia ma rację?

21. Prowadzimy DEBATĘ OKSFORDZKĄ na temat: Rozum ludzki jest siłą czy przekleństwem człowieka?

22. Dyskusja- podsumowująca: Dlaczego myślenie krytyczne jest dzisiaj tak istotne?

Anna Konarzewska

Motywy zwierzęce w tekstach kultury...

FUNKCJA MOTYWU ZWIERZĄT W TEKSTACH KULTURY

Ostatnio podczas omawiania oświecenia pracowaliśmy nad bajkami Krasickiego. Zależało mi na tym, aby podczas lekcji połączyć te utwory ze współczesnymi kontekstami. Zatem zapraszam Was do kolejnego mojego pomysłu na zakręconą lekcję polskiego. 

Czas realizacji - dwie jednostki lekcyjne.

1. Przed lekcją naklejamy w sali w różnych miejscach na ścianie obrazki zwierząt: KOTA, KONIA, LISA, LWA, MRÓWKI, ORŁA.

żródło; pixabay

2. Uczniowie po wejściu do klasy mają usiąść przy tym zwierzęciu, z którym się utożsamiają. W grupach wspólnie rozmawiają o tym, dlaczego wybrali to zwierzę. Młodzież rozmawia o tym, co ich łączy? Które ich cechy są tożsame z wybranym zwierzakiem? 

Następnie każda grupa prezentuje cechy zwierząt i uzasadniają na forum swój wybór. W trakcie omawiania zadania mogą zmienić zdanie i się przesiąść.

Zadanie to nie tylko wprowadza uczniów w temat lekcji, ale również ma funkcję integracji.

Wspólnie rozmawiamy o alegorii zwierząt. 

3. Włączamy reklamę Whiskas i po projekcji rozmawiamy o tym, w jaki sposób wykorzystano w niej cechy kota:

4. Następnie wyświetlamy dwa obrazy:

 źródło: www.kot.pl

Józef Chełmoński "Bociany"

źródło: wikipedia

5. Uczniowie interpretują obrazy oraz określają funkcję motywu zwierząt w ukazanych dziełach.

6. Następnie poruszamy temat motywu zwierząt w markach samochodowych, odzieżowych, budowlanych czy spożywczych.

Wyświetlamy kilka z nich, po czym interpretujemy zasadność użycia w logo produktu danego zwierzęcia:

O historii marki Lacoste możemy przed lekcją poczytać tutaj: https://rmarket.pl/pl/krokodyl-w-grze-czyli-historia-marki-lacoste/54,10,0

Na pewno zaskoczymy takimi ciekawostkami uczniów i zainspirujemy do odszukania genezy logo innych marek. O energetycznym napoju Red Bull też krąży mnóstwo ciekawostek.  

Uczniowie podają jeszcze kilka innych produktów, które wykorzystują motyw zwierzęcy w logo: samochody - Porsche, Mustang, Peugeot, Jaguar, obuwie firmy PUMA, WWF i wiele innych 

Omawiamy ich znaczenie.

7. Następnie dzielimy klasę na grupy. Każdy zespół otrzymuje inną bajkę Krasickiego. Wspólnie analizują sytuację, która ma miejsce w bajce, charakteryzują zwierzęta, szukają morału. Następnie dzielą się tymi informacjami na forum klasy. Wszystkie zgromadzone dane posłużą im do wykonania samodzielnych notatek w zeszycie.

Do analizy wybrałam bajki: "Ptaszki w klatce", "Jagnię i wilcy", "Kruk i lis", "Wół minister", "Woły krnąbrne".

8. Po omówieniu bajek na tablicy oraz w zeszytach  tworzymy "rysnotkę" z cechami bajki: krótki utwór, wierszowany, bohaterami przeważnie są zwierzęta, autor poucza, wychowuje, bawi, ośmiesza ludzkie cechy, zachowanie, wady, świat przedstawiony jest zbudowany na zasadzie kontrastu: słaby- mocny, dobry-zły, mądry- głupi. Rozróżniamy bajki: epigramatyczne i narracyjne. 

9. Na koniec proponuję wysłuchać utworu z filmu "Rocky":

10. Uczniowie interpretują zastosowanie motywu zwierzęcego w piosence zespołu Survivor.

11. Podsumowując lekcję, uczniowie swobodnie odpowiadają na temat: Jaką funkcję w tekstach kultury mogą pełnić motywy zwierząt?

Anna Konarzewska

Jak połączyć literaturę z wiedzą z fizyki i chemii?

O GENIUSZU LUDZKIEGO ROZUMU NA PODSTAWIE UTWORU "BALON" NARUSZEWICZA...

Mam głowę pełną pomysłów, tylko czasu mi brakuje na wpisy. W kolejce czekają lekcje z bajkami Ignacego Krasickiego oraz z krytycznego myślenia. Obiecuję się poprawić ;-)

Zaczęłam omawiać epokę oświecenia i zastanawiałam się jak zaciekawić uczniów utworem "Balon" Adama Naruszewicza. Zobaczcie, jak połączyłam literaturę z elementami wiedzy z fizyki i chemii.

1. Na początku lekcji prosimy uczniów, aby zobaczyli film poniżej, produkcji Discovery o Hawkingu. Nie zapisujemy tematu lekcji. Uczniowie mają po projekcji wyjaśnić, co ten film ma wspólnego z epoką oświecenia oraz zastanowić się nad tematem zajęć.

Do oświecania będą padać odpowiedzi: nauka, racjonalizm, antyk i renesans jako epoki, w których rozwijały się przed oświeceniem różne dziedziny nauki, antyk jako źródło oświecenia,  ludzie chcą poznawać i odkrywać świat, prawa nim rządzące, itp.

Temat: Geniusz ludzkiego rozumu, Wielkość osiągnięć człowieka, Człowiek jako wynalazca/odkrywca - każdy uczeń może zapisać temat w takiej formie, jak go czuje...

2. Następnie interpretujemy wspólnie wiersz "Balon" Naruszewicza. 

Mówimy uczniom, że utwór powstał po tym, jak francuski aeronauta Blanchard odbył lot balonem nad Warszawą w 1789 roku. 

Kwestie, które należy poruszyć przy interpretacji: postać Ikara i jego funkcja w utworze, ton wiersza, oda, środki stylistyczne (przede wszystkim peryfrazy), triumf nauki i rozumu, apoteoza rozumu, inne wynalazki wskazane w wierszu, widzenie świata przez zwykłych ludzi oraz przez filozofa, triumf nad naturą, perspektywa...

Uczniowie wykonują graficzną notatkę w zeszycie w kształcie balonu, zapisując przy tym istotne kwestie.

Potem zastanawiamy się nad symboliką balonu.

3. Następnie czytamy i omawiamy w kontekście do powyższego utworu tekst Miłosza "Zaklęcie". 

Skupiamy się tutaj na tytule, na apoteozie rozumu. Uczniowie wypisują zalety umysłu człowieka na podstawie wiersza. Odszukujemy w tekście słowa poety, które odnoszą się do umiejętności krytycznego myślenia oraz określamy funkcję tej umiejętności. Próbujemy znaleźć odpowiedź na to, jaką rolę ogrywa poezja i filozofia w określaniu wartości świata?

Czesław Miłosz

Zaklęcie

Pięk­ny jest ludz­ki ro­zum i nie­zwy­cię­żo­ny. 

Ani kra­ta, ni drut, ni od­da­nie ksią­żek na prze­miał, 

Ani wy­rok ba­ni­cji nie mogą nic prze­ciw nie­mu. 

On usta­na­wia w ję­zy­ku po­wszech­ne idee 

I pro­wa­dzi nam rękę, więc pi­sze­my z wiel­kiej li­te­ry 

Praw­da i Spra­wie­dli­wość, a z ma­łej kłam­stwo i krzyw­da. 

On po­nad to, co jest, wy­no­si, co być po­win­no, 

Nie­przy­ja­ciel roz­pa­czy, przy­ja­ciel na­dziei. 

On nie zna Żyda ni Gre­ka, nie­wol­ni­ka ni pana, 

W za­rząd od­da­jąc nam wspól­ne go­spo­dar­stwo świa­ta. 

On z plu­ga­we­go zgieł­ku drę­czo­nych wy­ra­zów 

Oca­la zda­nia su­ro­we i ja­sne. 

On mówi nam, że wszyst­ko jest cią­gle nowe pod słoń­cem, 

Otwie­ra dłoń za­krze­płą tego, co już było 

Pięk­na i bar­dzo mło­da jest Filo-So­fi­ja 

I sprzy­mie­rzo­na z nią po­ezja w służ­bie Do­bre­go. 

Na­tu­ra le­d­wo wczo­raj świę­ci­ła ich na­ro­dzi­ny, 

Wieść o tym gó­rom przy­nio­sły jed­no­ro­żec i echo. 

Sław­na bę­dzie ich przy­jaźń, ich czas nie ma gra­nic. 

Ich wro­go­wie wy­da­li sie­bie na znisz­cze­nie. 

4. Następnie oglądamy dwa filmy o znanych naukowcach. Pierwszy dotyczy Alberta Einsteina a drugi Marii Skłodowskiej -Curie:

3. Omawiamy ciekawostki na temat naukowców na podstawie powyższych projekcji. 

Następnie uczniowie rozwiązują problem w rozprawce na temat: "Rozum człowieka jest jego siłą czy przekleństwem?"... Nie narzucamy użycia kontekstów. Młodzież samodzielnie uzasadnia swoje zdanie, w taki sposób, jaki im odpowiada. 

Anna Konarzewska