#cyfrowe wychowanie

 POMYSŁ NA GODZINĘ WYCHOWAWCZĄ

Temat: Co wie o Tobie internet?

Lekcja przeznaczona dla młodzieży szkół ponadpodstawowych i starszych klas SP.

 

Cele lekcji:

- próba wyjaśnienia, czym jest cyfrowy ślad i jak jest tworzony,

- zrozumienie konsekwencji publikowania informacji i zdjęć w internecie,

- nauka podstawowych zasad ochrony swojej prywatności i wizerunku w sieci.

 

Metody:

- widzę, myślę, zastanawiam się,

- open space,

- runda niedokończonych zdań.

 

Narzędzia:

- kolorowe, samoprzylepne karteczki,

- film „Co wie o tobie twój telefon?”.

 

Czas trwania zajęć: 45 minut

1.     Podziel tablicę na trzy części. Uczestnicy zajęć otrzymują po 3 karteczki i  zapisują kolejno na kolorowych karteczkach samoprzylepnych: Co widzą, patrząc na zdjęcie? Co myślą, patrząc na fotografię? Nad czym się zastanawiają, patrząc na załączone zdjęcie. Następnie swoje odpowiedzi umieszczają w odpowiednim miejscu na tablicy:

Co widzę…	Co myślę…	Nad czym się zastanawiam…

 

2.     Kiedy wszystkie karteczki znajdą się na swoich miejscach, nauczyciel bądź osoba chętna odczytuje po kolei refleksje zapisane na karteczkach. Jeśli uczniowie/uczennice nie wpadną na trop śledzenia działań w sieci, to zadajmy pytanie: Co może mieć wspólnego powyższe zdjęcie z naszą obecnością w sieci? Burza mózgów.

 

3.     Wspólnie wyjaśnijcie pojęcie śladu cyfrowego. Uczniowie odpowiedzi zapisują na tablicy.

Przykładowa odpowiedź: To wszelkiego rodzaju wiadomości (mailowe i wysłane przez komunikatory), opublikowane zdjęcia i filmy w social mediach, wpisy i komentarze.

Ślad cyfrowy:

• dane osobowe – imię, nazwisko, numer telefonu, adres mailowy, zdjęcia czy adres. Te informacje najczęściej podajemy na platformach społecznościowych czy wypełniając formularze.
• aktywności – odwiedzone przez nas strony w sieci, obejrzane filmy, pozostawione komentarze, wysłane wiadomości email.
• transakcje w sieci – zarejestrowane płatności kartą, zakupy w sklepach internetowych, usługi bankowości internetowej.

Cyfrowy ślad to nawet takie informacje jak godziny logowania czy wylogowania, geolokalizacja, adresy IP i urządzenia, z których korzystamy na co dzień.

4.     Osoby uczniowskie pracują metodą open space. Pochylają się nad zagadnieniami, które wybierają samodzielnie. Mogą się poruszać po sali (a najlepiej, gdyby zadania były umieszczone w sali i poza nią np. na korytarzu) i w dowolny sposób mogą dołączać do stacji z zagadnieniem, które ich interesują. Wówczas utworzone zespoły nie mają liderów.

 

I problem - Zajrzyjcie do informacji, które przechowujecie w swoim telefonie. Zwróćcie uwagę na zdjęcia, screeny, zrzuty ekranów i jakie informacje na tych zdjęciach można odczytać.

(Ważne dla nauczyciela: Czy uczniowie mają zrzuty ekranów, zdjęcia swoich legitymacji z PESELEM bądź numeru dowodu, haseł do kont społecznościowych, banku, kart płatniczych i innych? Jeśli tak to zostawiamy po sobie ślady w postaci: geolokalizacyjne, dane ze sklepów internetowych- co kupujemy i za ile, maile – z kim korespondujemy i o czym, łącznie z załącznikami, na których mogą być wszystkie dane wrażliwe, umowy, dane z wyszukiwarek internetowych, zdjęcia, również te intymne, dane o zdrowiu, dane o preferencjach muzycznych, udostępniane i nagrywane filmy, numer telefonu, itp.). 

II problem – Jakie zagrożenia widzicie w związku z cyfrowym śladem, który zostawiacie w sieci?

 (Przykładowe odpowiedzi, wskazówki dla nauczyciela: O ile weryfikacja życiorysu nie wszędzie jest standardem, tak wyszukiwanie w sieci i przeglądanie profilów w mediach społecznościowych już tak. Potencjalni pracodawcy mogą przeanalizować cyfrowy ślad w poszukiwaniu rzeczy, które mogą skreślić danego kandydata, a mogą to być między innymi: kompromitujące zdjęcia i filmy, udostępnianie wrażliwych treści na publicznych profilach, używanie wulgarnego słownictwa w postach i komentarzach, publiczne odniesienia do spożywania alkoholu lub nielegalnych substancji, uprzedzenia lub agresywne zachowanie wobec drugiego człowieka. W zależności od stanowiska i branży, nawet błędy ortograficzne mogą działać na niekorzyść).

III problem – Kto może zyskać na moim cyfrowym śladzie?

(Przykładowe odpowiedzi, wskazówki dla nauczyciela: prywatne firmy, rządzący, cyberprzestępcy, organizacje polityczne, reklamodawcy, aplikacje do retuszowania zdjęć. Gdy zostawiamy ślad cyfrowy, istnieje prawdopodobieństwo, że zostaną udostępnione także dane poufne, takie jak adresy domowe, numery telefonów i odpowiedzi na pytania zabezpieczające w przypadku osób udostępniających dane w mediach społecznościowych. Wszystkie te informacje mogą prowadzić do kradzieży tożsamości cyfrowej).

IV problem – Jak zadbać o swój cyfrowy ślad?

(Przykładowe odpowiedzi: nie zapisujemy swoich haseł w wyszukiwarkach internetowych, szczególnie jeśli nie korzystamy ze swojego komputera; wyłączanie usługi lokalizacji; nie podajemy swoich danych osobowych: nazwiska, adresu zamieszkania, zdjęć; używamy nicków, pseudonimów; usuwamy nieużywane konta; dostosowanie ustawień prywatności; korzystamy z menadżera haseł, chronimy swoją reputację przez etyczne zachowanie w sieci, brak komentarzy i postów obrażających innych, złośliwych, uszanowanie godności drugiego człowieka, powściągliwość w komentowaniu i udostępnianiu filmów, zdjęć, narażających nas lub rówieśników na utratę reputacji, nie korzystamy z aplikacji, które zbierają dane na podstawie fotografii, korzystając z nich, tracimy często prawo do własnego zdjęcia, które wrzuciliśmy do danej aplikacji).

V problem – Jakie korzyści wynikają z dbania o swój cyfrowy ślad?

(Przykładowe odpowiedzi: Dbanie o ślad cyfrowy chroni reputację, wizerunek w sieci przed zagrożeniami, ponieważ uniemożliwia znalezienie fałszywych informacji na nasz temat lub informacji, które mogą prowadzić do innych konsekwencji. Być może ktoś na drugim końca świata skorzysta z twojej fotografii do reklamy swoich usług bez twojej zgody, pamiętaj o tym).

5.     Po wykonaniu zadań (czas: 20 minut) omów opracowane zagadnienia (dopowiadamy, zadajemy pytania, wnioskujemy, dzielimy się swoimi doświadczeniami).

 

6.     Wyświetl film „Co wie o tobie twój telefon?”, aby podsumować tę część lekcji- dostępny tutaj: https://www.youtube.com/watch?v=pA3jOe362lc

 

7.     Runda niedokończonych zdań: Dziś dowiedziałam się, że…, Powinienem pamiętać o…., Warto zadbać o…., Trzeba być ostrożnym, gdy…, Moje działania w sieci mówią o…., Nie wiedziałam o tym, że…, Trzeba uważać na…

 Anna Konarzewska

Źródła:

1.     Poradnik Fundacji Orange i UODS „Wizerunek dziecka w sieci. Publikować czy nie?”: https://fundacja.orange.pl/app/uploads/2024/07/Wizerunek_dziecka_w_internecie_BROSZURA_wersja-internet_light.pdf

2.     Poradnik NASK „(Nie)widzialne ślady online”: https://cyberprofilaktyka.pl/publikacje/cyfrowy-slad-PUBLIKACJA_03_281123.pdf

3.     Blog edukacyjny „Być nauczycielem”: https://bycnauczycielem.blogspot.com/2024/07/wizerunek-dziecko-siec-sharenting.html

4.     https://pz.harvard.edu/thinking-routines

5.     https://www.orange.pl/poradnik/netykieta-czyli-jak-zachowac-sie-w-internecie/

 

UWAGA!

Jeśli chcesz otrzymać więcej inspiracji, pomysłów o tym, jak rozmawiać o cyfrowym świecie z młodymi ludźmi zapraszam w te miejsca:

1. 5-godzinne szkolenie "Młodzi w sieci", więcej szczegółów i link do zapisów

Na hasło: "być nauczycielem" koszt szkolenia to 129zł

https://docs.google.com/forms/d/1j5pCmH8yx2IOQOEDMDr5vWw0qDdgVb-C4PGAQFBRC5w/edit

2. Książka z gotowymi pomysłami na godziny wychowawcze z cyberprzestrzeni: tutaj i i tutaj. 

3. ebook o młodych w cyberprzestrzeni tutaj

#cyberbullying #godzina wychowawcza #ebook

 LEKCJA WYCHOWAWCZA 

Cyberbullying- współczesne oblicze przemocy.

Etap 1:

Wprowadź uczniów/uczennice w temat, pokazując krótki film lub artykuł na temat cyberbullyingu, np. „Historia Klary i Ani” spot Resql, dostępny na YT: https://www.youtube.com/watch?v=7Jb1agjtcW0

Następnie, poproś uczniów/uczennice o sformułowanie pytań, które chcieliby zadać na temat cyberbullyingu.

Przykładowe pytania:

·        Co to jest cyberbullying?

·        Jak rozpoznać cyberbullying?

·        Jakie są konsekwencje cyberbullyingu?

·        Jak można przeciwdziałać cyberbullyingowi?

·        Jak można pomóc ofierze cyberbullyingu?

·        Gdzie zgłosić cyberbullying?

 

Etap 2:

 

Uczniowie pracują w grupach, aby znaleźć odpowiedzi na swoje pytania. Mogą korzystać z wiarygodnych źródeł internetowych, takich jak strony rządowe, artykuły naukowe lub organizacje zajmujące się cyberbezpieczeństwem.

Ich zadaniem jest:

·        Przeczytać artykuł na temat cyberbullyingu i wypisać najważniejsze punkty, które stanowią odpowiedź do wybranych pytań.

·        Zbadać, jakie organizacje oferują wsparcie dla ofiar cyberbullyingu oraz co można zrobić z punktu relacji rówieśniczej.

 

Etap 3:

 

Poproś każdą grupę, aby stworzyła materiał edukacyjny, np. infografikę lub prezentację multimedialną na temat cyberbullyingu.

Ważne, aby produkt zawierał informacje, jak rozpoznać cyberbullying, jak przeciwdziałać cyberbullyingowi, jak wesprzeć koleżankę/kolegę, którzy doświadczają tej formy przemocy.

 

 

Etap 4:

Każda grupa prezentuje swoje materiały edukacyjne. Następnie odbywa się dyskusja na temat cyberbullyingu, podczas której uczniowie mogą zadawać sobie nawzajem pytania i komentować prezentacje, plakaty.

 

 

Etap 5:

 

Na koniec lekcji poproś uczniów o refleksję nad tym, czego nauczyli się i jakie umiejętności rozwinęli podczas lekcji. Można również poprosić o sugestie dotyczące przyszłych tematów związanych z cyberbezpieczeństwem.

Przykładowe zadania dla uczniów:

·        Napisz krótkie podsumowanie tego, czego się dowiedziałeś/łaś na temat cyberbullyingu.

·        Stwórz listę sugestii, które mogą pomóc w dalszym rozwoju wiedzy na temat cyberbullyingu.

UWAGA!

Jeśli potrzebujesz więcej lekcji wychowawczych z zakresu cyberbezpieczeństwa dla szkół podstawowych oraz ponadpodstawowych to zapraszam do zakupu ebooka: "Młodzi w cyberprzestrzeni. Lekcje wychowawcze o cyfrowym życiu", który dostępny jest tutaj

Ten ebook to 100 stron inspiracji i gotowych materiałów dla wychowawców i nauczycieli. Każdy scenariusz opatrzony jest w cenne wskazówki, więc nauczyciel/ka może czuć się bezpiecznie w omawianiu danego tematu.

Anna Konarzewska

#edukacja medialna #ebook

 

MŁODZI W CYBERPRZESTRZENI...

Współczesny świat cyfrowy oferuje młodzieży ogromne możliwości, ale jednocześnie stawia przed nimi liczne wyzwania. W obliczu rosnącej roli technologii w życiu codziennym, edukacja medialna staje się kluczowym elementem przygotowania młodych ludzi do odpowiedzialnego korzystania z mediów cyfrowych. Jednak równie istotne jest zaangażowanie rodziców w ten proces, aby wspólnie z młodzieżą budować zdrowe nawyki i kompetencje cyfrowe.

 

Edukacja medialna ma kluczowe znaczenie dla przygotowania młodzieży do świadomego korzystania z technologii. Jej cele to:

·        Rozwijanie krytycznego myślenia wobec treści medialnych.

·        Nauka zasad bezpieczeństwa w sieci, takich jak ochrona danych osobowych czy unikanie cyberprzemocy.

·        Kształtowanie umiejętności zarządzania czasem spędzanym online oraz równowagi między życiem cyfrowym a rzeczywistym.

 

Rodzice odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu zdrowych nawyków korzystania z mediów przez dzieci. Niestety, wielu z nich czuje się niepewnie wobec nowych technologii lub brakuje im odpowiedniej wiedzy, dlatego tak bardzo potrzebna jest edukacja dorosłych, aby po pierwsze zrozumieć zagrożenia związane z mediami cyfrowymi a po drugie nauczyć się wspierać dzieci i młodzież w bezpiecznym korzystaniu z internetu.

 

Świat cyfrowy jest nieodłącznym elementem życia współczesnej młodzieży. Aby mogli oni czerpać korzyści z technologii przy jednoczesnym minimalizowaniu zagrożeń, konieczna jest kompleksowa edukacja medialna obejmująca zarówno uczniów, jak i ich rodziców. Tylko wspólne działania szkoły i rodziny pozwolą młodym ludziom rozwijać się w sposób odpowiedzialny i świadomy w erze cyfrowej.

 

Badania potwierdzają, że edukacja medialna jest niezbędna, aby młodzież mogła świadomie i bezpiecznie korzystać z mediów cyfrowych.

 

Oto wnioski z niektórych badań:

 

 

1.    Raport organizacji Internet Matters wskazuje, że ponad dwie trzecie dzieci doświadcza krzywdy online, a dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi są szczególnie narażone. Jednocześnie 77% dzieci i 72% rodziców uważa, że nauka bezpiecznego korzystania z internetu oraz rozpoznawania wiarygodnych informacji jest równie ważna jak tradycyjne przedmioty szkolne, takie jak matematyka czy angielski.

https://www.internetmatters.org/pl/hub/research/media-literacy-report-2024/

2.    Badania przeprowadzone w Katarze wykazały, że 85% nauczycieli uważa edukację medialną za kluczową w kształtowaniu osobowości uczniów. Edukacja medialna wspiera rozwój wartości społecznych, takich jak lojalność i poczucie przynależności, oraz pomaga uczniom radzić sobie z problemami społecznymi.

https://www.ijrsp.com/pdf/issue-17/4.pdf

3.    Badania pilotażowe dotyczące edukacji medialnej wśród nastolatek wykazały znaczący wzrost wiedzy oraz zmiany w podejściu do treści medialnych po przeprowadzeniu programów edukacyjnych. Uczestnicy byli bardziej krytyczni wobec mediów i lepiej przygotowani do reagowania na szkodliwe treści.

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4291508/

4.    Raport Fundacji Zaprojektowane do Działania wskazuje, że kompetencje młodzieży w zakresie krytycznego myślenia są na niskim poziomie. Uczniowie często korzystają z internetu głównie dla rozrywki, mając trudności z odnalezieniem wartościowych treści edukacyjnych. Nauczyciele podkreślają potrzebę regularnych zajęć z edukacji medialnej.

https://publicystyka.ngo.pl/edukacja-medialna-to-przyda-sie-w-zyciu

5.    Badania przeprowadzone przez World Economic Forum wskazują, że krytyczne myślenie chroni dzieci przed wieloma zagrożeniami w internecie, takimi jak inżynieria społeczna, dezinformacja czy ryzyko kontaktu z nieodpowiednimi treściami. Umiejętność oceny wiarygodności źródeł i rozpoznawania manipulacji jest kluczowa w dynamicznie zmieniającym się środowisku cyfrowym.

https://www.weforum.org/stories/2022/03/why-critical-thinking-is-critical-in-keeping-children-safe-online/

6.    Raport SWGfL podkreśla, że 40% dorosłych nie posiada umiejętności krytycznej oceny treści online, co wskazuje na pilną potrzebę kształcenia tych kompetencji u młodzieży. Projekt ProjectEVOLVE dostarcza nauczycielom narzędzi do rozwijania krytycznego myślenia u dzieci, takich jak analiza wiarygodności źródeł czy rozpoznawanie fałszywych tożsamości online.

https://swgfl.org.uk/topics/back-to-school/navigating-online-spaces-safely-with-critical-thinking/

7.    Edukacja dotycząca bezpieczeństwa online pomaga młodzieży radzić sobie z presją mediów społecznościowych oraz wpływem fałszywych treści na ich samoocenę i zdrowie psychiczne. Inicjatywy takie jak Safer Internet Day promują krytyczne podejście do obrazów i treści w internecie, ucząc młodzież rozpoznawania manipulacji wizualnych i dezinformacji.

https://saferinternet.org.uk/blog/exploring-critical-thinking-online

8.    Szkoły odgrywają kluczową rolę w edukacji dotyczącej bezpieczeństwa online, ale równie ważne jest zaangażowanie rodziców. Warsztaty dla rodziców organizowane przez szkoły pomagają im lepiej rozumieć zagrożenia cyfrowe i wspierać dzieci w odpowiedzialnym korzystaniu z internetu.

https://www.learning.com/blog/role-of-schools-online-safety/

 

 

Podsumowując, wyniki badań jednoznacznie wskazują na konieczność wprowadzenia systematycznej edukacji medialnej w szkołach. Jest ona nie tylko narzędziem ochrony przed zagrożeniami online, ale także kluczowym elementem kształtowania świadomych obywateli zdolnych do krytycznego odbioru informacji i odpowiedzialnego uczestnictwa w społeczeństwie cyfrowym.

 

Wielu nauczycieli nie czuje się odpowiednio przygotowanymi do prowadzenia zajęć z zakresu edukacji medialnej. Wynika to z niedostatecznego wsparcia szkoleniowego oraz braku zasobów dydaktycznych. Sukces takich zajęć często zależy od osobistego zaangażowania nauczycieli, dlatego też stworzyłam dla szkół i rodziców ebooka, który dosłownie prowadzi za rękę. W każdym scenariuszu podane są podpowiedzi, na co należy zwrócić uwagę, wskazówki do pracy podczas lekcji.

 

"Młodzi w cyberprzestrzeni. Lekcje wychowawcze o cyfrowym życiu" to publikacja, która powstała z myślą o nauczycielach, wychowawcach i rodzicach, którzy pragną pomóc dzieciom i młodzieży świadomie kształtować swoją obecność w przestrzeni cyfrowej. Jej celem jest wspieranie edukacji w zakresie odpowiedzialnego i bezpiecznego korzystania z internetu, a także rozwijanie krytycznego myślenia i umiejętności budowania zdrowych relacji w sieci.

W tej e-książce znajdziesz scenariusze lekcji wychowawczych, które poruszają kluczowe tematy związane z cyfrową rzeczywistością:

• Ślad cyfrowy: Jak nasze działania online wpływają na przyszłość i jak możemy zarządzać swoim cyfrowym wizerunkiem?
• Wizerunek online: Dlaczego warto zadbać o swoją reputację w internecie?
• Bezpieczeństwo w sieci: Jak chronić się przed zagrożeniami i unikać cyberprzemocy?
• Prawo do prywatności dziecka: Jak zachować równowagę między dzieleniem się w sieci a ochroną prywatności?
• Relacje rówieśnicze w internecie: Jak budować empatię i szacunek w cyfrowej komunikacji?
• Higiena cyfrowa: Jak dbać o równowagę między czasem online a offline?
• Sztuczna inteligencja: Jakie możliwości i wyzwania wiążą się z SI?

Scenariusze zostały opracowane dla dzieci powyżej 13.roku życia (szkoła podstawowa) oraz dla młodzieży ze szkół ponadpodstawowych.

Dla zaangażowanych wychowawców i nauczycieli przygotowałam także scenariusze spotkań edukacyjnych z rodzicami, które pozwolą omówić takie tematy jak:

• Jak dbać o wizerunek dziecka w sieci?
• Prawo do prywatności dziecka w internecie.
• Problematyka sextingu.

Każdy scenariusz został opracowany tak, by inspirować, wspierać dialog i dostosowywać się do potrzeb współczesnej szkoły oraz społeczności. To 100 stron propozycji i wielu inspiracji.

Link do zamówienia: Młodzi w cyberprzestrzeni. Lekcje wychowawcze o cyfrowym życiu

E-book jest zapowiedzią mojej trzeciej i ostatniej książce dedykowanej wychowawcom szkolnym. 

Z wyrazami szacunku, Anna Konarzewska