Czym jest krytyczne myślenie?

WOKÓŁ KRYTYCZNEGO MYŚLENIA...

Zainspirowana warsztatami o krytycznym myśleniu z Arturem Negri, które odbyły się podczas 2. Pomorskiego Hackatonu Edukacyjnego w Gdańsku, stworzyłam cykl lekcji wychowawczych dla uczniów z tej tematyki.

Zapraszam.

1. Na początku lekcji zadajemy uczniom pytanie, które ma otworzyć dyskusję: Skąd wiem, że to, co wiem, jest prawdą?

Padną tu różne odpowiedzi: bo wiem, bo mama tak mówiła, bo w szkole nauczyciel tak powiedział, bo widziałem w tv, bo jestem o tym przekonany, bo wszyscy tak mówią, bo tak jest,  bo w encyklopedii tak jest, itp.

2. Wyświetlamy kilka zdjęć, które zmuszą uczniów do analizy poprzedniego pytania.

Zadajemy pytanie do fotografii (źródło: www.genialne.pl) - Dziewczynka jest pod wodą czy na brzegu? Uczniowie dowodzą swoich racji.

Kto ma rację na przedstawionym obrazku (źródło: www.toc.edu.pl)? Jak rozumieć słowa Marka Aureliusza?

3. Wyświetlamy reklamę Old Spice (źródło: YT) i dyskutujemy o tym, co wprowadziło w błąd widza? Jakie wnioski z powyższych sytuacji możemy wyciągnąć odnośnie postrzegania świata?

4. Zapisujemy na tablicy dwie sentencje:

Myślę, więc jestem - Kartezjusz

Mylę się, więc jestem - św. Augustyn

Zadajemy pytanie uczniom: Jak można zinterpretować te myśli? Czym się różnią, a w czym są podobne? Jaka uczą postrzegać świat?

5. Wyświetlamy film pt. "Think Outside The Box" (źródło: YT):

6. Po projekcji zadajemy pytania: Jak zachowują się ludzie podczas awarii schodów? Co powinni zrobić? Dlaczego tak nie zrobili? Co jest powodem takiego zachowania?

7. Następnie wyświetlamy rysunek z książki "Jaskinia. Droga do rebeliantów" Jarosława Marka Spychały, str. 133. Autorem grafiki jest Piotr Przemysław Kamiński. Wspólnie interpretujemy obraz. 

Rysunek ukazuje bezrefleksyjnego człowieka, którego pochłania język innych i wciąga do gardła.

8. Prowadzimy dyskusję: Co nas ogranicza w myśleniu? W jakie pułapki wpadamy?

9. Następnie czytamy przypowieść o Talesie i gwiazdach (źródło: "Jaskinia.Droga do rebeliantów"), wspólnie interpretujemy jej wartość:

"Opowiadają także, że kiedy prowadzony przez starą służącą wyszedł z domu, aby obserwować gwiazdy, wpadł do dołu i uskarżał się na to, staruszka odparła: - Ty Talesie, nie mogąc dostrzec tego, co jest pod nogami, chciałbyś poznać to, co jest na niebie?!"

10. Włączamy fragment filmu "Stowarzyszenie Umarłych Poetów":

https://www.youtube.com/watch?time_continue=3&v=Q4rg1G7kavw

11. Prowadzimy rozmowę: Co chciał udowodnić Keating swoim uczniom? Co według nauczyciela jest ważne w życiu? Co daje spojrzenie na problem z innej perspektywy? Dlaczego warto patrzeć na świat z różnych punktów widzenia?

12. Wyświetlamy fotografie i rozmawiamy o perspektywie i jej znaczeniu:

źródło: For You Body Kościerzyna

13. Pokazujemy zdjęcie ślimaka i pytamy się uczniów, co ma wspólnego to zwierzę, jego sposób poruszania się z krytycznym myśleniem?

żródło: wikipedia.pl

inspiracja: Artur Negri

14. Projekcja filmu produkcji TED pt. "5 wskazówek na ulepszenie krytycznego myślenia":

https://www.ted.com/talks/samantha_agoos_5_tips_to_improve_your_critical_thinking?language=pl&fbclid=IwAR0mRjzN7GPMTwp4GliL52GNuTLN_CDwaj72IPORY73H_ObrAyvioUJV898#t-108224

15. Ćwiczenie. Co to jest fakt? Co to jest opinia?

Uczniowie wybierają spośród poniższych propozycji to, co zakwalifikowaliby na fakt, a co na opinię:

a) Woda gotuje się w 100 stopniach.

b) Według sondaży 40% Polaków zgadza się z decyzją Prezydenta.

c) Uniwersytet Warszawski to jeden z najlepszych uniwersytetów w Polsce.

d) Uprzedzenia są złe.

e) Ziemia obraca się wokół Słońca.

f) Człowiek jest odpowiedzialny za zmiany klimatyczne.

Muszą zaznaczyć podczas odpowiedzi, czym kierują się przy swoich stwierdzeniach. 

16. Następnie rozmawiamy o fake newsach i emocjach, które uruchamiają się podczas czytania pewnych nagłówków w mediach:

a) Zmarła Tina Turner.

b) Szwecja: seria brutalnych morderstw.

c) Psy pomogą w zwalczaniu malarii?

d) Szokujące nagranie z Gniezna! Zobacz koniecznie!

17. Rozmawiamy o tym, jak zapobiec powyższym sytuacjom. Jakie pytania powinniśmy sobie zadać, aby ostudzić emocje?

Przykładowe odpowiedzi: Dlaczego ten problem jest dla mnie ważny? Jakie emocje we mnie wzbudza dany problem? Jakich informacji potrzebuję, aby rozwiązać ten problem? Skąd wiadomo, że ten problem jest rzeczywisty? Czy można spojrzeć na ten problem z innej perspektywy? Czy zaproponowane rozwiązanie jest jedynym słusznym? Jakie mogą być konsekwencje?

 (źródło: Myślenie krytyczne w praktyce, red. Adam J. Wichura).

18. Na tablicy zapisujemy dwie alternatywy: 

MYŚLENIE KRYTYCZNE

MYŚLENIE NIEKRYTYCZNE

Uczniowie na pociętych paskach otrzymują cechy myślenia krytycznego oraz niekrytycznego. Muszą poprawnie zakwalifikować je do zapisanych na tablicy wyrażeń.

Myślenie niekrytyczne: 

Nie rozważasz alternatyw, nie zastanawiasz się nad konsekwencjami, kierujesz się zasadami narzuconymi przez innych, nie potrafisz uzasadnić swoich wyborów, masz problemy z odróżnianiem emocji od myśli, nie wiesz dlaczego tak się zachowałeś, dokonujesz wyborów bez sprawdzania informacji, zgadzasz się z innymi tylko dlatego, że są dla ciebie autorytetami.

Myślenie krytyczne:

Przetwarzasz informacje, sprawdzasz fakty, potrafisz uzasadnić swoje zdanie, potrafisz odróżnić fakty od opinii, porównujesz różne poglądy, zastanawiasz się nad konsekwencjami, rozważasz różne sposoby działania, kwestionujesz własne założenia, pomysły, potrafisz analizować, tworzyć hipotezy, zadajesz pytania, szukasz dowodów.

Żródło: www.magdalipiec.pl

19. Wyświetlamy film produkcji TED z Kathryn Schulz o uczeniu się na błędach i ich roli w krytycznym myśleniu:

https://www.ted.com/talks/kathryn_schulz_on_being_wrong?language=pl#t-5426

20. Dyskutujemy po projekcji o tym, czy autorka wystąpienia ma rację?

21. Prowadzimy DEBATĘ OKSFORDZKĄ na temat: Rozum ludzki jest siłą czy przekleństwem człowieka?

22. Dyskusja- podsumowująca: Dlaczego myślenie krytyczne jest dzisiaj tak istotne?

Anna Konarzewska