Jak połączyć literaturę z wiedzą z fizyki i chemii?

O GENIUSZU LUDZKIEGO ROZUMU NA PODSTAWIE UTWORU "BALON" NARUSZEWICZA...

Mam głowę pełną pomysłów, tylko czasu mi brakuje na wpisy. W kolejce czekają lekcje z bajkami Ignacego Krasickiego oraz z krytycznego myślenia. Obiecuję się poprawić ;-)

Zaczęłam omawiać epokę oświecenia i zastanawiałam się jak zaciekawić uczniów utworem "Balon" Adama Naruszewicza. Zobaczcie, jak połączyłam literaturę z elementami wiedzy z fizyki i chemii.

1. Na początku lekcji prosimy uczniów, aby zobaczyli film poniżej, produkcji Discovery o Hawkingu. Nie zapisujemy tematu lekcji. Uczniowie mają po projekcji wyjaśnić, co ten film ma wspólnego z epoką oświecenia oraz zastanowić się nad tematem zajęć.

Do oświecania będą padać odpowiedzi: nauka, racjonalizm, antyk i renesans jako epoki, w których rozwijały się przed oświeceniem różne dziedziny nauki, antyk jako źródło oświecenia,  ludzie chcą poznawać i odkrywać świat, prawa nim rządzące, itp.

Temat: Geniusz ludzkiego rozumu, Wielkość osiągnięć człowieka, Człowiek jako wynalazca/odkrywca - każdy uczeń może zapisać temat w takiej formie, jak go czuje...

2. Następnie interpretujemy wspólnie wiersz "Balon" Naruszewicza. 

Mówimy uczniom, że utwór powstał po tym, jak francuski aeronauta Blanchard odbył lot balonem nad Warszawą w 1789 roku. 

Kwestie, które należy poruszyć przy interpretacji: postać Ikara i jego funkcja w utworze, ton wiersza, oda, środki stylistyczne (przede wszystkim peryfrazy), triumf nauki i rozumu, apoteoza rozumu, inne wynalazki wskazane w wierszu, widzenie świata przez zwykłych ludzi oraz przez filozofa, triumf nad naturą, perspektywa...

Uczniowie wykonują graficzną notatkę w zeszycie w kształcie balonu, zapisując przy tym istotne kwestie.

Potem zastanawiamy się nad symboliką balonu.

3. Następnie czytamy i omawiamy w kontekście do powyższego utworu tekst Miłosza "Zaklęcie". 

Skupiamy się tutaj na tytule, na apoteozie rozumu. Uczniowie wypisują zalety umysłu człowieka na podstawie wiersza. Odszukujemy w tekście słowa poety, które odnoszą się do umiejętności krytycznego myślenia oraz określamy funkcję tej umiejętności. Próbujemy znaleźć odpowiedź na to, jaką rolę ogrywa poezja i filozofia w określaniu wartości świata?

Czesław Miłosz

Zaklęcie

Pięk­ny jest ludz­ki ro­zum i nie­zwy­cię­żo­ny. 

Ani kra­ta, ni drut, ni od­da­nie ksią­żek na prze­miał, 

Ani wy­rok ba­ni­cji nie mogą nic prze­ciw nie­mu. 

On usta­na­wia w ję­zy­ku po­wszech­ne idee 

I pro­wa­dzi nam rękę, więc pi­sze­my z wiel­kiej li­te­ry 

Praw­da i Spra­wie­dli­wość, a z ma­łej kłam­stwo i krzyw­da. 

On po­nad to, co jest, wy­no­si, co być po­win­no, 

Nie­przy­ja­ciel roz­pa­czy, przy­ja­ciel na­dziei. 

On nie zna Żyda ni Gre­ka, nie­wol­ni­ka ni pana, 

W za­rząd od­da­jąc nam wspól­ne go­spo­dar­stwo świa­ta. 

On z plu­ga­we­go zgieł­ku drę­czo­nych wy­ra­zów 

Oca­la zda­nia su­ro­we i ja­sne. 

On mówi nam, że wszyst­ko jest cią­gle nowe pod słoń­cem, 

Otwie­ra dłoń za­krze­płą tego, co już było 

Pięk­na i bar­dzo mło­da jest Filo-So­fi­ja 

I sprzy­mie­rzo­na z nią po­ezja w służ­bie Do­bre­go. 

Na­tu­ra le­d­wo wczo­raj świę­ci­ła ich na­ro­dzi­ny, 

Wieść o tym gó­rom przy­nio­sły jed­no­ro­żec i echo. 

Sław­na bę­dzie ich przy­jaźń, ich czas nie ma gra­nic. 

Ich wro­go­wie wy­da­li sie­bie na znisz­cze­nie. 

4. Następnie oglądamy dwa filmy o znanych naukowcach. Pierwszy dotyczy Alberta Einsteina a drugi Marii Skłodowskiej -Curie:

3. Omawiamy ciekawostki na temat naukowców na podstawie powyższych projekcji. 

Następnie uczniowie rozwiązują problem w rozprawce na temat: "Rozum człowieka jest jego siłą czy przekleństwem?"... Nie narzucamy użycia kontekstów. Młodzież samodzielnie uzasadnia swoje zdanie, w taki sposób, jaki im odpowiada. 

Anna Konarzewska