JAK MOTYWOWAĆ UCZNIÓW?

CZĘŚĆ DRUGA

Właśnie, jak? Nasi podopieczni przyzwyczajeni są do nagród za wszystko. A kto nie lubi ich otrzymywać? Stosowane we właściwych proporcjach mobilizują do starań, pomagają uwierzyć w siebie, dodają otuchy. Jednak stosowane w nadmiarze prowadzą do uzależnienia i dają poczucie niesprawiedliwości. Jak motywować uczniów bez nagród? Jak przyzwyczaić ich do tego, że nie zawsze muszą otrzymywać plusy czy oceny za prawidłowe wykonanie zadania? 

Odpowiedzi udziela książka Merrilla Harmina. Podzielę się z Wami wybranymi sugestiami autora. Wskazuje on kilka metod.

 

Komunikat „doceniam to” – kiedy uczeń znakomicie odpowiada na pytanie, wykonał poprawnie pracę domową lub pomógł w zadaniu koledze, doceniamy takie i podobne sytuacje komunikatem typu „Ty”, w którym jedna osoba docenia drugą. Kilka przykładowych zdań, które nauczyciel może w takich sytuacjach użyć: „Dziękuję”, „Doceniam to”, „Miło mi”, „Świetnie, że spróbowałeś”.  W takich komunikatach przekazujemy uczniowi wyrazy uznania.

Komunikat „jestem z tobą” – jest to komunikat wyrażający empatię i zrozumienie, zapewnia uczniowi poczucie wsparcia i bezpieczeństwa. Oto kilka przykładów: „Ja także popełniam błędy”, „Wiele osób zmaga się z tym problemem”, „Rozumiem, dlaczego tak postąpiłaś”, „To chyba twój szczęśliwy dzień”. Tego typu wypowiedzi są alternatywą dla pochwały i nagrody. Potrzebny jest uczniom, którzy uważają się za gorszych.

Uwaga bez pochwały – to poświęcenie uczniowi uwagi, bez proponowania nagrody. Celem jest wsparcie i motywacja. Uczniowi nie zawsze chodzi o pochwały, ale o świadomość, że nauczyciel interesuje się np. wykonanym zadaniem przez ucznia. Komunikaty „doceniam to” i „jestem z tobą” sygnalizują właśnie uwagę bez pochwał. Poza tym można ucznia poklepać po ramieniu, czasami objąć, a przez kontakt wzrokowy pokazać zrozumienie. Można poświęcić uczniowi czas na rozmowę, pokazać troskę, czy uradować się po prostu po dłuższej nieobecności dziecka w szkole, mówiąc: „Cieszę się, że jesteś. Brakowało mi ciebie.” W ten sposób okazujemy uczniom wsparcie i zainteresowanie i nie uzależniamy od pochwał. 

Zwykłe potwierdzenie – czyli poinformowanie ucznia bez wzbudzania emocji, że jego odpowiedź jest prawidłowa i płynne przejście do dalszej części lekcji. Tu nie ma miejsca na przesadne pochwały typu: „doskonale”, „świetnie”, itp. Zamiast euforycznych zwrotów, rozpraszających uwagę pozostałych dzieci, mówimy: „Tak, dobrze”, „to prawda”, „Zgadza się”, „Prawidłowo”. Metoda ta ma na celu zachęcić ucznia do odpowiedzi i uświadomić, ze każda jego wypowiedź jest cenna dla nauczyciela. Niektórym uczniom po prostu wystarczy zwykłe potwierdzenie. 

Zwykłe zaprzeczenie – polega na poinformowaniu ucznia o tym, że jego odpowiedź jest błędna i płynna kontynuacja dalszej części lekcji, np. „Nie, nie o to mi chodziło.”, „Zastanów się jeszcze raz nad tym zagadnieniem”. Można łączyć tę metodę z komunikatami typu „doceniam to”, „jestem z tobą”, np. „Nie, nie o to mi chodziło, ale cieszę się Tomku, że twoja wypowiedź brzmiała zdecydowanie.” 

Należy tu wspomnieć o złej praktyce nauczycieli podczas zajęć. Chodzi tu o proszenie udzielenia odpowiedzi na pytanie wybranego ucznia, na które jeden z uczniów odpowiedział nieprawidłowo. Nie jest to motywujące, ponieważ uczeń pierwszy czuje się gorszy od tego, który podał poprawną odpowiedź. To nauczyciel w takiej sytuacji powinien podawać prawidłowe rozwiązanie problemu, a nie uczeń.

Pochwały i nagrody dla wszystkich – polega na chwaleniu i nagradzaniu całej klasy, co ma prowadzić do integracji uczniów. Trzeba przyznać, że jest to częsty błąd nauczycieli- nagradzanie ciągle tych samych uczniów, a innych wcale albo rzadko. W efekcie ci drudzy zaczynają myśleć, że są gorsi i mniej wartościowi. Aby tego uniknąć, należy chwalić wszystkich, np.: „Robicie wielkie postępy. Praca z wami jest przyjemnością.”, „Świetnie ze sobą współpracujecie”, „Pracujecie tak dobrze, że mam dla was dziś drobny poczęstunek”, „Jestem z was dumna”. W ten sposób nikt nie czuje się gorszy, pominięty. 

Często na koniec roku, wyróżniając tych uczniów ze świadectwami z czerwonym paskiem, pomija się tych z niższą średnią. Jak temu zaradzić? Co roku każdy uczeń dostaje ode mnie te same upominki, niezależnie od tego, jakie ma świadectwo. Wspólnie z rodzicami uzgodniłam, że klasowe składki przeznaczę dla wszystkich uczniów na nagrody. W ten sposób nikt nie został pominięty. Każdy dostał kartę upominkową „Empik”, samodzielnie wykonane kartki z motywującymi cytatami oraz zalaminowane memy. Ile radości wywołało to w całej klasie. 

Prawdziwy zachwyt – spontaniczne wyrażenie zachwytu praca ucznia lub jego zachowaniem. Metoda ta jest cieplejsza niż komunikat typu „doceniam to”. Trzeba tylko uważać, aby nie wprawić ucznia w zakłopotanie.

A wy, jakie macie sposoby na zachęcanie ucznia bez nagród?

Anna Konarzewska